Sekretne strategie manipulacji w świecie cyfrowym, czyli o dark patterns

W dzisiejszym dynamicznym świecie cyfrowym codzienne interakcje z aplikacjami, stronami internetowymi i usługami online są nieodłączną częścią naszego życia. Korzystając z tych platform, często nie zdajemy sobie sprawy, że stajemy się podatni na subtelne manipulacje, które wpływają na nasze wybory i decyzje. Dark patterns, czyli ciemne wzorce, wykorzystują nasze ludzkie zachowania, aby skłonić nas do podejmowania działań, które służą przede wszystkim interesom przedsiębiorstw.

• “roach motel” (klaustrofobiczna pułapka) – technika ma na celu zatrzymywanie użytkowników na dłużej, uniemożliwiając im opuszczenie strony, aplikacji lub subskrypcji usługi, poprzez przykładowo trudność w odnalezieniu opcji anulowania subskrypcji, ukrycie przycisku “Wyjdź” lub manipulacja interfejsem w taki sposób, aby użytkownik nie mógł w łatwi sposób opuścić strony.
• “misdirection” (zmylenie) – polega na wprowadzaniu użytkowników w błąd, często poprzez manipulację treścią, układem strony lub schematem kolorów, aby skłonić ich do podjęcia niepożądanych działań. Przykładem może być manipulacja układem formularza zamówienia tak, aby użytkownik nieświadomie wybrał dodatkowe usługi lub produkty, lub celowe ukrywanie pewnych informacji na stronie, aby zmusić użytkownika do wykonania niechcianych działań.
• “trick questions” (pytania-pułapki) – często spotykane w formularzach rejestracyjnych lub zamówieniowych, gdzie użytkownik musi dokładnie przeczytać pytanie, aby udzielić poprawnej odpowiedzi, przykładowo pytania, które mogą wprowadzić w błąd użytkownika, takie jak “Czy chcesz zrezygnować z korzystania z naszych fantastycznych usług?” zamiast prostego “Czy chcesz korzystać z naszych usług?“.
• “hidden costs” (ukryte koszty) – podczas składania zamówienia online, pewne sklepy internetowe mogą ukrywać niektóre koszty, takie jak opłaty za przesyłkę, aż do ostatniego etapu zamówienia. Użytkownik może nie zdawać sobie sprawy z dodatkowych kosztów, dopóki nie jest zobowiązany do uiszczenia płatności.
• “sneak into basket” (ukryte dodawanie do koszyka) – podczas składania zamówienia, niektóre strony mogą automatycznie dodawać do koszyka produkty, których użytkownik nie zamierzał kupić. Ma to na celu zwiększenie sprzedaży poprzez wykorzystanie nieuwagi użytkownika.
• „friend spam” (spam przyjaciół) – w niektórych serwisach społeczno-ściowych można znaleźć opcję zaproszenia znajomych do skorzystania z usługi. Jednak w tym wypadku dark pattern polega na tym, że usługa wysyła zaproszenia do wszystkich znajomych użytkownika bez jego wyraźnej zgody, co może powodować irytację użytkownika.