Jak walczyć z niechcianymi reklamami?

Na początek kilka rad. Przedsiębiorcy, którzy chcą przekazać Ci informacje handlowe, muszą najpierw uzyskać Twoją zgodę na ich otrzymanie. Jeżeli przedsiębiorca ignoruje ten obowiązek, to na gruncie różnych ustaw możesz podjąć różne działania, w tym m.in.:

1. zażądać od przedsiębiorcy, aby ten przestał kontaktować się z Tobą w sprawie informacji handlowych. Możesz przy tym powołać się na brak Twojej zgody na otrzymywanie wiadomości marketingowych oraz że jest to nieuczciwa praktyka rynkowa,
2. dochodzić przed sądem roszczeń w związku z naruszeniem dóbr osobistych (prawo do prywatności),
3. złożyć zawiadomienie do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Dane adresowe znajdziesz na stronie internetowej www.uke.gov.pl,
4. złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Informacje nt. złożenia skargi znajdziesz na stronach internetowych https://uodo.gov.pl/pl/83/155, oraz https://uodo.gov.pl/pl/83/156,
5. złożyć zawiadomienie do organów ścigania (policja, prokuratura).

Przesyłanie niezamówionej informacji handlowej można uznać za czyn nieuczciwej konkurencji, a nawet za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Aby uzyskać zgodę konsumenta na przesłanie wiadomości marketingowej, przedsiębiorca powinien o to wcześniej poprosić np. w trakcie korzystania przez klienta ze strony internetowej lub przy zawieraniu umowy sprzedaży albo o świadczenie usług. Ważne, że konsument ma możliwość, a nie obowiązek udzielenia zgody.

Zgodę taką trzeba wyrazić w sposób wyraźny i poprzez odrębne oświadczenie – nie można jej domniemywać albo wpisywać klauzuli dotyczącej zgody na marketing jako element składowy innego oświadczenia (np. zamieszczanie w umowie jednej zgody na kilka elementów, gdzie bez zaznaczenia zgody nie można zawrzeć umowy). Sprzeczne z przepisami prawa jest również uznanie, że klient zgadza się na informacje handlowe, gdy np. rejestruje się na stronie internetowej serwisu.

Bardzo często przedsiębiorcy dają konsumentowi możliwość wyrażenia zgody np. w formie „okienka” z oświadczeniem o jej udzieleniu. W takiej sytuacji, to konsument musi zaznaczyć (a nie odznaczyć) okienko ze zgodą. Istotne jest, aby kupujący całkowicie samodzielnie wybrał opcję „wyrażam zgodę”.

Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. prawo telekomunikacyjne, nakłada w tym zakresie na przedsiębiorcę ograniczenia dot. informacji handlowych. Zgodnie z art. 172 ustawy, przedsiębiorca nie może bez wcześniejszej zgody abonenta w celach marketingu bezpośredniego (do tego marketingu zalicza się też złożenie propozycji zawarcia umowy na odległość) używać ani automatycznych systemów wywołujących ani telekomunikacyjnych urządzeń końcowych (np. telefon analogowy, cyfrowy, telefonii stacjonarnej lub mobilnej).

Choć przepisy nie precyzują czym jest marketing bezpośredni, zgodnie z doktryną jest to nie tylko przesyłanie materiałów reklamowych i promocyjnych (w tym ofert, które są informacją handlową), ale też materiałów informacyjnych, które mają zachęcać do nabywania określonych towarów lub usług. Na przedsiębiorców, którzy nie przestrzegają m.in. art. 172 ustawy prawo telekomunikacyjne, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej może nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3% przychodu osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, Prezes UKE bierze pod uwagę stopień naruszenia, dotychczasową działalność przedsiębiorcy oraz jego możliwości finansowe.

Wysyłanie informacji handlowych wiąże się również z przetwarzaniem danych osobowych przez przedsiębiorcę. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. f RODO przetwarzanie jest zgodne z prawem, jeśli jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią. Przepisy nie wymieniają wprost marketingu bezpośredniego jako usprawiedliwionego interesu. Jednak motyw 47 preambuły RODO wskazuje, że Za działanie wykonywane w prawnie uzasadnionym interesie można uznać przetwarzanie danych osobowych do celów marketingu bezpośredniego. Użyte sformułowanie można uznać nie oznacza, że marketing zawsze będzie uzasadnionym celem.

Jeżeli przedsiębiorca nie pozyskał danych osobowych konsumenta bezpośrednio od niego, to jako podmiot przetwarzający dane musi spełnić obowiązek informacyjny z art. 14 RODO. Przedsiębiorca musi przekazać skąd posiada dane konsumenta oraz przekazać szereg innych informacji (np. czas, przez jaki dane będą przechowywane). Dodatkowo w zależności od podstawy przetwarzania danych przedsiębiorca powinien wskazać na prawo do cofnięcia zgody (art. 13 ust. 2 lit. c i art. 7 ust. 3 RODO) lub prawo do złożenia sprzeciwu (art. 13 ust. 2 lit. b i art. 21 ust. 1 RODO). Jeśli konsument uzna, że jego dane przetwarzane są z naruszeniem prawa, może w tym zakresie złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Również inne ustawy dają możliwość ochrony przed niezamówioną informacją handlową. Art. 12 w zw. z art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – chroni konsumentów przed agresywną praktyką rynkową. Na tej podstawie można żądać od przedsiębiorcy zaprzestania dokonywania nieuczciwej praktyki rynkowej poprzez zaprzestanie wysyłania niezamówionej informacji handlowej,

Inną podstawą prawną do ochrony jest art. 23 i 24 kodeksu cywilnego, który zapewnia ochronę dóbr osobistych, którym jest m.in. prawo do prywatności.

Przepisy przewidują również odpowiedzialność karną za bezprawne wykorzystywanie danych osobowych oraz za przesyłanie niezamówionych informacji handlowych. Kto przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówione informacje handlowe, podlega karze grzywny (art. 24 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną). Ściganie tego wykroczenia następuje na wniosek pokrzywdzonego.