Geoblokowanie konsumentów – czyli o co chodzi i czy jest legalne?

Konsumenci i przedsiębiorstwa – zwłaszcza MŚP – wykazują coraz większe zainteresowanie zakupami i sprzedażą w całej UE. Sprzedaż produktów przez internet wzrasta o 22 proc. każdego roku. Często jednak przedsiębiorcy odmawiają sprzedaży klientom z innego państwa członkowskiego UE lub nie oferują im równie korzystnych cen co klientom lokalnym.

Ustalenia płynące z przeprowadzonego przez Komisję Europejską badania sektora handlu elektronicznego pokazują, że blokowanie geograficzne jest rozpowszechnione w UE. Spowodowane jest to częściowo jednostronnymi decyzjami przedsiębiorstw, które decydują się nie sprzedawać za granicę, ale również barierami umownymi ustanowionymi przez przedsiębiorstwa, uniemożliwiającymi konsumentom dokonywanie zakupów w internecie w innych państwach UE.

W wyniku badania przeprowadzonego w latach 2015-2016 stwierdzono, że 38% sprzedawców detalicznych dóbr konsumpcyjnych, takich jak odzież, obuwie, artykuły sportowe oraz elektronika użytkowa, prowadzących sprzedaż w internecie, stosuje blokowanie geograficzne. W przypadku tych produktów blokowanie geograficzne sprowadza się głównie do odmowy realizowania dostaw za granicę. Stosowana jest również odmowa przyjęcia zagranicznych metod płatności oraz, w mniejszym stopniu, przekierowywanie i blokowanie dostępu do strony internetowej.

Jeśli chodzi o internetowe treści cyfrowe, to aż 68% dostawców wskazało, że stosuje blokowanie geograficzne wobec użytkowników znajdujących się w innych państwach członkowskich UE. Blokowanie odbywa się głównie w oparciu o adres IP użytkownika (Internet Protocol), który określa i podaje lokalizację komputera lub smartfona.

Aby zapobiec geoblokowaniu Unia Europejska wprowadziła 3 grudnia 2018 r. przepisy, które mają temu zapobiegać (Rozporządzenie 2018/302). Dzisiaj mija już ponad rok, od kiedy obowiązują nowe regulacje, jednak konsumenci dalej mają problemy, aby bez przeszkód robić zakupy w internecie od zagranicznych firm.

Dlatego z okazji „jubileuszu obowiązywania nowych przepisów” postanowiliśmy przygotować krótkie podsumowanie tych zmian.

Nowe przepisy zapewnią konsumentom większą możliwość wyboru strony internetowej, na której chcą kupować towary lub usługi. Znacznie ograniczone zostały praktyki handlowe polegające na blokowaniu dostępu do serwisu lub automatycznym przekierowywaniu na inną stronę klientów przebywających stale lub czasowo w innym państwie Unii Europejskiej. Geoblokowanie jest technicznie możliwe dzięki lokalizacji klienta na podstawie używanego przez niego adresu IP.

W szeregu przypadków przedsiębiorcy mają obowiązek zapewnić „internetowym konsumentom” zza granicy taką samą cenę i takie same warunki sprzedaży jak klientom lokalnym. Ułatwienia dla konsumentów dotyczą między innym następujących sytuacji:

• zakup towaru (np. urządzenia gospodarstwa domowego, elektroniki, odzieży) i jego dostarczanie do państwa członkowskiego, do którego przedsiębiorca gwarantuje dostawę (na ogólnych warunkach lub z możliwością odebrania zakupu w miejscu uzgodnionym przez obie strony, w państwie UE, w którym przedsiębiorca oferuje taką możliwość);
• nabycie usług świadczonych drogą elektroniczną, które nie są chronione prawem autorskim (np. usługi w chmurze, hurtownie danych, hosting stron internetowych i dostarczanie zapór sieciowych);
• zakup przez internet usług świadczonych w miejscu, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność (np. pobyt w hotelu, imprezy sportowe, wypożyczanie samochodów, festiwale muzyczne lub bilety wstępu na parkingi).

Cyfrowe treści objęte prawami autorskimi, takie jak książki elektroniczne, muzyka do pobrania, gry online, nie są na razie objęte nowymi przepisami. Nie dotyczą też one usług audiowizualnych i transportowych. Negocjatorzy Parlamentu Europejskiego wprowadzili jednak do rozporządzenia “klauzulę przeglądową”, która zobowiązuje Komisję Europejską do dokonania w ciągu dwóch lat oceny, czy zakaz geoblokowania powinien zostać rozszerzony.

Nowe przepisy UE w sprawie blokowania geograficznego są ważnym krokiem w kierunku jeszcze bardziej konkurencyjnego i zintegrowanego jednolitego rynku cyfrowego, zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorców. Stanowią one również kolejny kamień milowy w walce z dyskryminacją konsumentów ze względu na ich narodowość lub miejsce zamieszkania, która nigdy nie powinna mieć miejsca w zjednoczonej Europie.

W sytuacji kiedy konsumenci mają problemy z tzw. geoblokowaniem, mogą skorzystać oni ze wsparcia Europejskiego Centrum Konsumenckiego (ECK). Adresy i dane kontaktowe dostępne są stronie internetowej www.konsument.gov.pl. ECK działają we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, a ponadto w Norwegii i Islandii. Konsument powinien wybrać właściwe centrum zgodnie z jego krajem stałego pobytu. Centrum przyjmuje skargi zgłoszone na piśmie oraz poprzez formularz na swojej stronie internetowej.