EMOTIKONY – NOWY PROBLEM PRAWNY
Emotikony to proste ideogramy zbudowane głównie ze znaków interpunkcyjnych. Stosowane są w rożnych formach komunikacji elektronicznej, jako zapis uczuć wyrażanych w mowie intonacją lub mimiką1. Słowo emotikon powstało z połączenia angielskiego emotion (emocja) oraz icon (ikona), a w słowniku OXFORD zamieszczono przykłady jego użycia np. „Ważne jest, aby podczas wysyłania wiadomości e-mail używać emotikonów do przekazywania tonu wiadomości e-mail”, „zaznacz swoje dowcipy emotikonami, takimi jak buźka :-), aby uniknąć nieporozumień”2. Obecnie emotikonami nazywa się wszystkie internetowe lub telefoniczne grafiki, które przedstawiają osoby, przedmioty, czynności, wyrazy twarzy itp.
Historia emotek jest jednak starsza, niż mogłoby się wydawać. Pierwszy raz pojawiły się one w 1881 r, na łamach satyrycznego czasopisma „Puck”, w którym zaproponowano kilka pomysłów wyrażania emocji za pomocą znaków typograficznych.
Prototypem obecnie używanych „buziek” jest stworzona przez Harveya Bella w 1963 r. uśmiechnięta buźka „The Smile”. Grafika została przygotowana na zamówienie amerykańskiego towarzystwa ubezpieczeniowego – The State Mutual Life Assurance Company of American, które potrzebowało „optymistycznego symbolu” dla swojej działalności.
Obecnie chyba nikt nie ma wątpliwości, że w wirtualnym świecie wykształcił się nowy specyficzny język, w którym emotikony stały się tak samo ważnym nośnikiem informacji jak słowa. W korespondencji prywatnej, firmowej, a coraz częściej także oficjalnej, posługiwanie się emotikonami jest czymś naturalnym. Zazwyczaj robimy to po to, aby wyrazić nasze zamiary, emocje czy podkreślić ton wypowiedzi. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę jak duże znaczenie, z prawnego punktu widzenia, może mieć wysłanie chociażby kultowego „lajka”.
Przekonała się o tym pewna para z Izraela, która chciała wynająć mieszkanie, a w smsach z właścicielem używała różnych emotikonów.
Po pewnym czasie para urwała kontakt i zniknęła, a mężczyzna skierował sprawę do sądu, żądając ponad 4 tys. $ odszkodowania. Izraelski sąd nie miał wątpliwości i uznał, że niedoszli najemcy działali w złej wierze, ponieważ wysyłając emotikony sugerowali swoje zadowolenie i chęć zawarcia umowy. W związku z tym zasądził odszkodowanie równe miesięcznej opłacie czynszowej3.
Ale czy taki wyrok mógłby zapaść w Polsce? Nie znając prawa izraelskiego można przypuszczać, że chodzi o konstrukcję culpa in contrahendo – czyli wina w kontraktowaniu. W Polsce, Kodeks Cywilny przewiduje, że strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów np. bez zamiaru zawarcia umowy, musi naprawić szkodę jaką poniosła druga strona licząc na zawarcie umowy (art. 72 § 2 kc). Skoro powszechnie wiemy, że emotikony są używane by przekazać nasze emocje, odczucia, zamiary i są one częścią wirtualnego języka, to w naszej ocenie nie ma żadnych wątpliwości, że trzeba je brać pod uwagę interpretując wiadomości, w których są umieszczone. Dlatego gdyby taka sytuacji miała miejsce w Polsce, to bardzo prawdopodobne, że zakończyłaby się tak samo.
Podobnie wygląda kwestia zawierania umów. Zgodnie z przepisami nasza wola, czyli chęć zawarcia umowy, może być wyrażona przez każde zachowanie, które ją dostatecznie ujawnia (art. 60 kc). Tak jest np. podczas licytacji, gdzie podniesienie ręki oznacza złożenia oferty. Dlaczego zatem nie uznać, że wysyłając w messengerze „okejkę”, którą Słownik języka polskiego PWN definiuje jako potwierdzenie czegoś, akceptacja, lajk4, skutecznie zawieramy umowę sprzedaży komputera?
W cyberprzestrzeni obowiązują inne reguły komunikacji niż te, z którymi spotykamy się w realnym świecie. Emotikony, gify są tak samo istotne jak słowa, a śmiem twierdzić, że w niejednej sytuacji nawet ważniejsze. Dlatego, gdy dojdzie do sporu trzeba pamiętać, że będą one mogły mieć kluczowe znaczenie.
1 Słownik języka polskiego, Smiley, https://sjp.pwn.pl/sjp/smiley;2575682.html.
2 Dictionary, Emoticon, https://www.lexico.com/en/definition/emoticon.
3 Geek, In Israel, Squirrel, Comet Emoji Signal Intent to Rent, https://www.geek.com/tech/in-israel-squirrel-comet-emoji-signal-intent-to-rent-1700396/.
4 Słownik języka polskiego, Okejka, https://sjp.pwn.pl/ciekawostki/haslo/okejka;5899779.html
